Leiden

Leiden werd groot in de Gouden Eeuw door de lakenindustrie. Met 70.000 inwoners was het in die tijd één van de twee grootste steden van Nederland. Dankzij de toenmalige bevolkingsaanwas heeft de stad nog altijd een prachtig vaarwegennet. Alleen geschikt voor lage boten, dat wel. Door de in de buurt gelegen Kager Plassen en de Recreatieplas Vlietland is Leiden een echte waterstad.

Kenmerken 

• type vaartocht : stadsdoorvaart
• in de historische binnenstad ligt 28km aan singels en grachten
• hoe minder doorvaarthoogte, hoe meer mogelijkheden
• laagste vaste brug in de ’66-bruggen-route’ is 1m25
• diepgang meestal meer dan 1 meter
• de grachten/singels liggen niet ‘diep’ maar bijna op straatniveau

De tekst hiernaast omvat highlights uit het gelijknamige hoofdstuk van het boek 'Hollands water'. Zin in het hele verhaal en nog 44 andere hoofdstukken over vaargebieden en steden ? Ga naar de site of bekijk eerst het inkijkexemplaar!

© Pim van der Marel 2022

Historie

Met een geschiedenis die teruggaat tot de Romeinen (Castellum Matilo) en stadsrechten sinds de 13e eeuw kun je hier je hart ophalen aan de historie. Van recenter datum is het beleg door de Spanjaarden in de 16e eeuw omdat de stad zich achter Willem van Oranje had geschaard. Dat beleg kostte een derde deel van de stadsbevolking het leven. Maar op 3 oktober 1574 werd de stad door de watergeuzen bevrijd. Dit 'Leidens Ontzet' is nog altijd reden voor een jaarlijks, twee dagen durend feest. Naar verluid kreeg de stad haar universiteit in 1575 als teken van dank van Willem van Oranje. Hij zal nooit vermoed hebben dat vier eeuwen later zijn contemporaine nazaten Prinses Beatrix en Koning Willem-Alexander hier hun studie zouden volgen. De latere groei naar tweede stad van Nederland maakte de aanleg van al die nieuwe grachten en singels noodzakelijk. Het singelpatroon om de stad werd in 1659 voltooid en ligt er nog steeds.

Waterstad

Van een waterstad mag je verwachten dat die van alle kanten over water bereikbaar is. En dat is ook zo! Van oudsher natuurlijk vanaf twee zijden - Utrecht en Katwijk - over de Oude Rijn. Vanaf Rotterdam over het Rijn-Schiekanaal. En vanaf de Kager Plassen via de Zijl of de Haarlemmer trekvaart.

De lengte van de singels en grachten maakt Leiden na Amsterdam de plaats met het meeste water in de stad. De singelgordel vormt de buitenrand van het grachtenstelsel. Singels zijn watergangen rond een binnenstad die een overblijfsel zijn van vroegere verdedigingsgrachten. In Leiden is die gordel nog geheel intact. Ze beslaat met 7 km een kwart van het stadswater. De grachten daarbinnen waren aangelegd voor transport, waterbeheer en riolering.

Vanuit Leiden zit je met een halfuur op de welbekende Kager Plassen, een watersportgebied bij uitstek. En de andere kant op heb je ongeveer 20 minuten nodig om de Recreatieplas Vlietland te bereiken. Die is minder bekend dan de Kager Plassen maar niet minder aantrekkelijk.

Oude Vest

Als je in de stad de Oude Vest opvaart, heb je na honderd meter aan bakboord de Meermansburg, gebouwd op de plaats van het voormalige klooster Nazareth. De naam is een samentrekking van de namen van de oorspronkelijke bewoners : Maarten Ruyckhaver Meerman, vermogend VOC-bewindvoerder van de Delftse kamer, en zijn vrouw Helena Verburg. Het is dus geen kasteel maar wel de grootste hof van Leiden. In het 17e-eeuwse poortgebouw is de zogenoemde regentenkamer gehuisvest die te huur is als vergaderruimte. Het is ook een trouwlocatie.

Galgewater

Even buiten de binnenstad vinden we het Galgewater. Door de vele lage bruggen is het Leidse vaarwater vooral geschikt voor sloepen, vletten, tenders en andere lage boten. Het lokale VVV heeft daarop ingespeeld met een leuke vaarroute : de 66 bruggenroute. Als je die voor een paar euro koopt, heb je meteen een aantrekkelijke waterkaart. En mocht je boot te hoog zijn, laat je dan bedelven onder het immense aanbod van huursloepen en andere huurboten.

Op het Galgewater vinden we de - nogal bescheiden - historische haven. Het Galgewater dankt zijn naam aan de galgen die hier vroeger opgesteld stonden. Om het volk te disciplineren toonde men er (onderdelen van) terechtgestelden. Brr …

Rapenburg

Het Rapenburg wordt gezien als de mooiste gracht van Leiden. Je vindt er bijvoorbeeld de ingang van de Hortus Botanicus, het Academiegebouw en het Rijksmuseum van Oudheden. Tijdens hun studententijd hebben Prinses Beatrix en Koning Willem-Alexander ook aan deze gracht gewoond.

Je vindt er ook het Van der Werffpark. Dit park heeft een bijzondere achtergrond. Die voert terug naar een kruitschip op 12 januari 1807. Dat schip voer van Haarlem naar Delft met ruim 17.500 kg kruit en was onderweg afgemeerd in Leiden. Het ontplofte met als gevolg meer dan 150 doden, 2000 gewonden en 220 verwoeste huizen. De door de toenmalige ontploffing ontstane ruimte is een park geworden en is dat nog altijd !